Αρκαδία ΙΙI

Mikis Theodorakis / Mίκης Θεοδωράκης

Originale	Gian Piero Testa
ΑΡΚΑΔΊΑ ΙΙI Μίκη Θεοδωράκη ΑΡΚΑΔΙΑ ΙII Στίχοι Μάνου Ελευθερίου Ο Μάνος Ελευθερίου. Για τη Μάνα και τους Φίλους 1. Μέσα σε κήπο Μέσα σε κήπο κάθησα και σ' ένα περιβόλι μια Κυριακή απόγευμα, μια Κυριακή και σχόλη Τους φίλους μου συνάντησα και πήγαμε σεργιάνι στης Τερψιθέας τα στενά και στο Πασαλιμάνι Τώρα ο κήπος χάθηκε κι οι φίλοι στο περβόλι και το σεργιάνι στ' όνειρο έρχεται κάθε σχόλη Τους φίλους μου συνάντησα και πήγαμε σεργιάνι στης Τερψιθέας τα στενά και στο Πασαλιμάνι 2. Μάνα, το μάννα τ' ουρανού Μάνα, το μάννα τ' ουρανού, δέντρο του παραδείσου στη ρίζα του ψηλού βουνού φύτεψα την ευχή σου Κι απ' την ευχή που φύτεψα, βγήκε στο φως μια βρύση κι απ' τα σκοτάδια γύρισε πουλί να κελαηδήσει. Μάνα, το μάννα τ'ουρανού κι όνειρο που δε σ' έχει στείλε μου πάλι μιαν ευχή, ο πόνος μου ν' αντέχει 3. Του Χάρου η μάνα Του Χάρου η μάνα κάθισε σε δρόμο κι ανηφόρι κι απ' τον πολύ αναστεναγμό, πήραν τα σπίτια μαρασμό τα δέντρα ξεροβόρι. Στέλνει γραφή στην Παναγιά και στον μονογενή της τρακόσιοι πάνε συνοδειά και χίλιοι εκράτουν τα σπαθιά πού 'χαν οι λογισμοί της. Μα η Παναγιά κεντάει πουλιά σε μαρμαρένια βρύση κι ο γιος της της χαμογελά. Του Χάρου η μάνα δε μιλά, δε θα ξαναμιλήσει. 4. Σε λένε μάνα του Χριστού Σε λένε μάνα του Χριστού, σε λεν κι άγια-Βαρβάρα κλειδί του κάστρου του κλειστού στης μάχης την αντάρα. Απ’ όπου να ’σαι και θα ’ρθεις και γλώσσα όποια μιλήσεις μ’ όσους ανθρώπους κι αν βρεθείς, πίσω δε θα γυρίσεις. Σε λένε μάνα του ληστή και μάνα του Πιλάτου μα εσύ κρυφά μιλάς και κλαις τις ώρες του θανάτου. Απ’ όπου να ’σαι και θα ’ρθεις και γλώσσα όποια μιλήσεις μ’ όσους ανθρώπους κι αν βρεθείς, πίσω δεν θα γυρίσεις. 5. Γλυκοφιλούσα Παναγιά Γλυκοφιλούσα Παναγιά, μάνα μου κι οδηγήτρα μου κι εγώ στα στήθη έχω καρδιά που λιώνει από την πίκρα μου. Γιατ' ήσουν μάνα μια φορά και ξέρεις τα ραγίσματα που έχει ο πόνος κι η χαρά και του καιρού τα πείσματα. Γιατ' ήσουν μάνα και πονάς, φέρε το παλικάρι μου στην ξενιτιά που το γυρνάς, το σκοτεινό φεγγάρι μου. 6. Ήσουν μπαξές Έχει ο καιρός γυρίσματα κι ο κόσμος καρδιοχτύπια κι απ' τα πολλά δε μείνανε φαρμάκια που δεν ήπια. Ήσουν μπαξές κι ερήμωσε κι ήσουν πουλί στα δέντρα κι ο πόνος μέσα στην καρδιά μού 'γινε μαύρη πέτρα. Τα λόγια σου ήταν βάλσαμο μα τώρα είσαι στα ξένα και η ζωή αγρίεψε κι αγρίεψε και μένα.	ΑΡΚΑΔΊΑ ΙΙI Mikis Theodorakis ARCADIA ΙΙI Versi di Manos Eleftheriou Per la Madre e gli Amici 1. In un giardino In un giardino sedevo, in un orticello una domenica dopo pranzo, riposando Incontrai i miei amici, e andammo a passeggiare per i vicoli di Terpsithea e a Pasalimani 1 Scomparso il giardino, scomparsi gli amici, e ogni domenica torna in sogno quella passeggiata Incontrai i miei amici, e andammo a passeggiare per i vicoli di Terpsithea e a Pasalimani. 2. Madre, manna del cielo Madre, manna del cielo, albero del paradiso ai piedi dell'alto monte piantai la tua preghiera. E dalla preghiera che piantai venne di luce una fontana e dall'oscurità tornò un uccello a cinguettare. Madre, manna del cielo e sogno che non ti occupa mandami una preghiera ancora, per reggere al mio dolore. 3. La madre di Caronte La madre di Caronte 2 si fermò a sedersi sulla salita e per il suo troppo affanno presero le case a diroccare le piante a intirizzire. Manda un messaggio alla Madonna e al suo unigenito vanno in trecento in processione e in mille impugnano le spade le armi dei suoi pensieri. Ma la Madonna cesella uccelli sul marmo della fontana e suo figlio le sorride. Non parla la madre di Caronte e più non parlerà. 4. Ti dicono madre di Cristo Ti dicono madre di Cristo, ti dicono anche santa Barbara chiave del castello serrato nel turbine della battaglia. Da ovunque tu venga e quale che sia la lingua che parlerai con quanti uomini troverai, indietro non ritornerai. Ti dicono madre del ladrone e madre di Pilato ma tu parli furtiva e piangi le ore della morte. Da ovunque tu venga e quale che sia la lingua che parlerai con quanti uomini troverai, indietro non ritornerai. 5. Madonna dal dolce bacio Madonna dal dolce bacio 3 madre e guida mia anch'io ho un cuore in petto che si scioglie dal dispiacere. Poiché fosti una madre un tempo e conosci i crepacuori dove stanno le pene e i dolori e i pungoli del tempo. Poiché fosti una madre e soffri portami il mio ragazzo qui in terra straniera dove la fai tornare, la corrucciata luna mia. 6. Eri un giardino Il tempo fa le giravolte e il mondo ha il batticuore e di tanti veleni non ne resta uno che non abbia bevuto. Eri un giardino 4 che ora è deserto ed eri un uccellino tra gli alberi e il dolore dentro il cuore mi si è fatto una pietra nera. Le tue parole erano balsamo ma ora stai in terra straniera e la vita si è fatta dura e ha indurito anche me.
	NOTE alla traduzione [1] Terpsithea (“vista che rallegra”) è la parte centrale del Pireo. Pasalimani (dal turco paşa limanı “porto del pascià”; ma il turco liman deriva dal greco λιμήν) è la calata a mare dello stesso Pireo. [2] La madre di Caronte, personaggio dell'epos medioevale di Digene Akrita, per quanto sia una creatura degli inferi, appare meno inflessibile del figlio, e sa avere moti di pietà per le madri e gli eroi sconfitti in acerba età. [3] La Γλυκοφιλούσα Παναγιά (Madonna dolcebaciante) è un topos dell'iconografia sacra (agiografia) ortodossa, ed è rappresentata nell'atto di sfiorare con il proprio il volto quello del Bambino, accennando a un bacio. [4] Si noti come, nella prima canzone, per “giardino” Theodorakis usi il termine greco (κήπος), mentre qui usa quello turco (μπαξές, da bahçe).