Portella della Ginestra
Ignazio ButtittaOriginal | Versione completa |
PORTELLA DELLA GINESTRA Nta lu chianu dâ Purtedda chiusa a 'n menzu a ddu' muntagni c'è 'na petra supra l'erba pi ricordu a li compagni. A l'addritta nni 'sta petra a lu tempu di li Fasci (1) un apostulu parrava di lu beni pi cu nasci. E di tannu finu a ora a Purtedda dâ Ginestra quannu veni 'u primu maggiu 'i cumpagni fannu festa... E Giulianu lu sapìa ch'era 'a festa di li poveri, 'Na jurnata tutta suli doppu tantu tempu a chiòviri Cu ballava, cu cantava, cu accurdava li canzuni E li tavuli cunzati di nuciddi e di turrùni! Ogni asta di bannera, era zappa, vrazza e manu Era terra siminata, pani càudu, furnu e granu. La spiranza d'un dumani chi fa 'u munnu 'na famigghia La vidèvunu vicinu e cuntavunu li migghia, l'uraturi di ddu jornu jera Japicu Schirò, dissi: « Viva 'u primu maggiu », e la lingua ci siccô. Di lu munti 'i la Pizzuta ch'è l'artura cchiù vicina Giulianu e la so banna scatinô 'a carneficina. A tappitu e a vintagghiu, mitragghiavunu la genti Comi fauci chi meti cu lu focu 'ntra li denti, c'è cu cianci spavintatu, c'è cu scappa e grida ajutu, c'è cu jetta 'i vrazza a l'aria a difìsa comu scutu.. E li matri cu lu ciatu, cu lu ciatu - senza ciatu: – Figghiu miu, corpu e vrazza comu 'nchiommur' aggruppatu! Doppu un quartu di ddu 'nfernu, vita, morti e passioni, 'i briganti si nni jeru senza cchiù munizioni, arristàr a menzu ô saŋŋu e 'ntà l'erba di lu chianu, vinti morti, puvireddi, chi vulìanu un munnu umanu.. E 'nta l'erba li ciancèru matri e patri agginucchiati, cu li lacrimi li facci ci lavàvunu a vasàti. Epifania Barbatu, cu lu figghiu mortu 'nterra dici: « A li poveri, puru ccà, ci fannu a guerra... » Mentri Margarita la Glisceri, ch'era ddà cu cincu fìgghi arristô morta ammazzata, e 'nto ventri avea 'u sestu figghiu... 'A 'ddu jornu, fu a Purtedda, cu ci va doppu tant'anni, vidi morti 'n carni e ossa, testa, facci, corpa e jammi, vivi ancora, ancora vivi e 'na vuci 'n celu e 'n terra, e 'na vuci 'n celu e 'n terra: O justizia, quannu arrivi? O giustizia, quannu arrivi?!! | PURTEDDA DÂ GINESTRA « Chista è la pagina cchiù nìura di la storia di lu banditu Giulianu. Lu primu maggiu 1947, misu a capu di la so banda, fici sparari supra li contadini di la Chiana, di San Cipireddu e di San Ciuseppi Jatu, riuniti a la Purtedda pi festeggiari la festa di li lavuratura. Li mandatari spiravanu di fermari l'avanzata di li cuntadini poviri; Giulianu e la so banda d'ottèniri la libertà e d'acquistari mèriti e gloria...» Nni lu chianu di Purtedda, chiusu anmènzu a ddu' muntagni, c'è 'na petra supra l'erba pi ricordu a li cumpagni. A la dritta, nni 'sta petra, a lu tempu di li Fasci, un apostulu parrava, pe lu beni di cu nasci. Era Nicola Barbatu, lu medicu socialista di la Chiana di li Greci..... A lu primu d'ogni maju, nni 'dda petra c'èu raduni: ddu' paroli pi speranza, pi cunzolu a li dijùni. E cu chiddi di la Chiana, cu li robbi di vellutu, li fidili, di luntanu, vennu a còmpiri lu vutu. C'era fudda 'dda matina - lu sapeva Giulianu! ma la fudda 'un lu sapeva e ballava nni 'ddu chianu. Cu cantava, cu sunava, cu accurdava li canzuni e li tavuli cunsàti di simènzi e di turrùni! Piccirìddi addormentati nni lu pettu di li matri, Piccirìddi in cavuseddu nni li spaddi di li patri. Scecchi e muli senza sedda, attaccati a li carretti, e li cani scapulàti 'nmenzu a robbi e bicicletti. Zitu e zita cu la manu nni la manu cu li caddi, Zitu e zita chi camìnano, e si strìcanu li spaddi. E nta l'aria li sciàuri di ginestra tra li spini, nni lu suli c'abbruciava li speranzi cuntadini. Ogni asta di bannera, un marruggiu di zappuni! Nni la terra siminata: la miseria 'nginucchiuni! Quandu vinni l'uraturi acchianô supra 'dda petra E la folla: "viva! viva!" comu terra chi si spetra. L'uraturi di 'ddu jornu era Japicu Schirò Dissi appena ddu' paroli e la lingua cci siccô! Di lu munti 'i la Pizzuta, ch'è rimpèttu di lu chianu spara, supra di la fudda, cu la banna, Giulianu. A tappìtu e a vintàgghiu mitragghiàvinu li genti; comu fàuci ca mèti cu lu focu nni li denti. Spavintati pi lu chianu Scappa ognunu e 'un sapi unni Lu marusu cristianu jetta focu e grapi l'unni. C'è cu chiama, c'è cu cerca, c'è cu chianci e grida ajutu! Cu li vrazzi jsa all'aria, pi difìsa, comu scutu. E li matri cu lu sciatu, cu lu ciatu -senza ciatu: – Figghiu miu, e corpu e vrazza, comu nchiummar' aggrappatu. Supra l'àutu - li banditi, di li petri arriparàti, nun allentanu lu focu: bummi a manu e mitragghiàti! C'è cu cadi e nun si susi chiudi l'occhi e resta mortu Cu si mancia a muzzicùna petri ed erba e quagghia tortu. C'è cu curri e si lamenta cu li mani a la ferita, e cu strica terra terra cu lu mussu nni la crita. Ogni zucca ed ogni petra un riparu a li pirsùni, e li banchi e li carretti 'na trincera, un bastiuni. Scecchi e muli pi 'ddu chianu, ca rumpèru li capizzi, cu li cani pi d'arrèri abbajànnu scantatìzzi. Doppu un quartu di 'ddu focu: vita, morti e passioni; li banditi si nni jeru senza cchiù munizioni. Furu centu li feriti li purtàru a lu paìsi. Nni li spaddi li cchiù granni, li cchiù nìchi 'n mrazza misi. E li morti furu vinti! Vinti morti a la Purtedda: comu pècuri e crapètti, ammazzati supra l'erba. Supra l'erba li chiancèru figghi e matri scunsulati: cu li lacrimi, li facci ci lavàvanu a vasàti! Epifania Barbatu, a lu figghiu mortu 'n terra ci dicìa: « A li poviri puru ccà cci fannu 'a guerra!». 'Na picciotta cuntadina cu lu figghiu nni li vrazza: «A sett'anni t'ammazzaru, figghiu miu! Diventu pazza!!». Pi discrìviri 'sta straggi ci vulìssi un romanzeri: 'sta chitarra 'un sapi chiànciri, malidittu 'stu mesteri! Margarita la Clisceri, ch'era ddà cu cincu figghi, arristô cu l'occhi aperti abbrazzata a tutti e cincu! Nni li vrazza di la morta un sugghiùzzu di 'nnucènti: lu cchiù nicu, ntra la panza, chianci sulu e nun si senti! Si vui jti a la Purtedda, ascutàti chi vi dicu: nni la panza di so matri chianci ancora lu cchiù nicu! E li morti sunnu vivi, li tuccàti cu li manu: cu murìu a la Purtedda -fu la mafia e Giulianu! |
(1) I Fasci Siciliani