Su patriottu Sardu a sos feudatarios [Procurad' e moderare]

Francesco Ignazio Mannu

Originale

La versione greca di Riccardo Venturi (23 aprile 2012 - 11 luglio...

SU PATRIOTTU SARDU A SOS FEUDATARIOS [PROCURAD' E MODERARE] 1. Procurade e moderare, Barones, sa tirannia, Chi si no, pro vida mia, Torrades a pe' in terra! Declarada est già sa gherra Contra de sa prepotenzia, E cominzat sa passienzia ln su pobulu a mancare 2. Mirade ch'est azzendende Contra de ois su fogu; Mirade chi non est giogu Chi sa cosa andat a veras4; Mirade chi sas aeras Minettana temporale; Zente cunsizzada male, Iscultade sa 'oghe mia. 3. No apprettedas s 'isprone A su poveru ronzinu, Si no in mesu caminu S'arrempellat appuradu; Mizzi ch'es tantu cansadu E non 'nde podet piusu; Finalmente a fundu in susu S'imbastu 'nd 'hat a bettare. 4. Su pobulu chi in profundu Letargu fit sepultadu Finalmente despertadu S'abbizzat ch 'est in cadena, Ch'istat suffrende sa pena De s'indolenzia antiga: Feudu, legge inimiga A bona filosofia! 5. Che ch'esseret una inza, Una tanca, unu cunzadu, Sas biddas hana donadu De regalu o a bendissione; Comente unu cumone De bestias berveghinas Sos homines et feminas Han bendidu cun sa cria 6. Pro pagas mizzas de liras, Et tale olta pro niente, Isclavas eternamente Tantas pobulassiones, E migliares de persones Servint a unu tirannu. Poveru genere humanu, Povera sarda zenia! 7. Deghe o doighi familias S'han partidu sa Sardigna, De una menera indigna Si 'nde sunt fattas pobiddas; Divididu s'han sas biddas In sa zega antichidade, Però sa presente edade Lu pensat rimediare. 8. Naschet su Sardu soggettu A milli cumandamentos, Tributos e pagamentos Chi faghet a su segnore, In bestiamen et laore In dinari e in natura, E pagat pro sa pastura, E pagat pro laorare. 9. Meda innantis de sos feudos Esistiana sas biddas, Et issas fe ni pobiddas De saltos e biddattones. Comente a bois, Barones, Sa cosa anzena est passada? Cuddu chi bos l'hat dada Non bos la podiat dare. 10. No est mai presumibile Chi voluntariamente Hapat sa povera zente Zedidu a tale derettu; Su titulu ergo est infettu De s'infeudassione E i sas biddas reione Tenene de l'impugnare 11. Sas tassas in su prinzipiu Esigiazis limitadas, Dae pustis sunt istadas Ogni die aumentende, A misura chi creschende Sezis andados in fastu, A misura chi in su gastu Lassezis s 'economia. 12. Non bos balet allegare S'antiga possessione Cun minettas de presone, Cun gastigos e cun penas, Cun zippos e cun cadenas Sos poveros ignorantes Derettos esorbitantes Hazis forzadu a pagare 13. A su mancu s 'impleerent In mantenner sa giustissia Castighende sa malissia De sos malos de su logu, A su mancu disaogu Sos bonos poterant tenner, Poterant andare e benner Seguros per i sa via. 14. Est cussu s'unicu fine De dogni tassa e derettu, Chi seguru et chi chiettu Sutta sa legge si vivat, De custu fine nos privat Su barone pro avarissia; In sos gastos de giustissia Faghet solu economia 15. Su primu chi si presenta Si nominat offissiale, Fattat bene o fattat male Bastat non chirchet salariu, Procuradore o notariu, O camareri o lacaju, Siat murru o siat baju, Est bonu pro guvernare. 16. Bastat chi prestet sa manu Pro fagher crescher sa r’nta, Bastat si fetat cuntenta Sa buscia de su Segnore; Chi aggiuet a su fattore A crobare prontamente Missu o attera zante Chi l'iscat esecutare 17. A boltas, de podattariu, Guvernat su cappellanu, Sas biddas cun una manu Cun s'attera sa dispensa. Feudatariu, pensa, pensa Chi sos vassallos non tenes Solu pro crescher sos benes, Solu pro los iscorzare. 18. Su patrimoniu, sa vida Pro difender su villanu Cun sas armas a sa manu Cheret ch 'istet notte e die; Già ch 'hat a esser gasie Proite tantu tributu? Si non si nd'hat haer fruttu Est locura su pagare. 19. Si su barone non faghet S'obbligassione sua, Vassallu, de parte tua A nudda ses obbligadu; Sos derettos ch'hat crobadu In tantos annos passodos Sunu dinaris furados Et ti los devet torrare. 20. Sas r’ntas servini solu Pro mantenner cicisbeas, Pro carrozzas e livreas, Pro inutiles servissios, Pro alimentare sos vissios, Pro giogare a sa bassetta, E pro poder sa braghetta Fora de domo isfogare, 21. Pro poder tenner piattos Bindighi e vinti in sa mesa, Pro chi potat sa marchesa Sempre andare in portantina; S'iscarpa istrinta mischina, La faghet andare a toppu, Sas pedras punghene troppu E non podet camminare 22. Pro una littera solu Su vassallu, poverinu, Faghet dies de caminu A pe', senz 'esser pagadu, Mesu iscurzu e ispozzadu Espostu a dogni inclemenzia; Eppuru tenet passienzia, Eppuru devet cagliare. 23. Ecco comente s 'impleat De su poveru su suore! Comente, Eternu Segnore, Suffrides tanta ingiustissia? Bois, Divina Giustissia, Remediade sas cosas, Bois, da ispinas, rosas Solu podides bogare. 24. Trabagliade trabagliade O poveros de sas biddas, Pro mantenner' in zittade Tantos caddos de istalla, A bois lassant sa palla Issos regoglin' su ranu, Et pensant sero e manzanu Solamente a ingrassare. 25. Su segnor feudatariu A sas undighi si pesat. Dae su lettu a sa mesa, Dae sa mesa a su giogu. Et pastis pro disaogu Andat a cicisbeare; Giompidu a iscurigare Teatru, ballu, allegria 26. Cantu differentemente, su vassallu passat s'ora! Innantis de s'aurora Già est bessidu in campagna; Bentu o nie in sa muntagna. In su paris sole ardente. Oh! poverittu, comente Lu podet agguantare!. 27. Cun su zappu e cun s'aradu Penat tota sa die, A ora de mesudie Si zibat de solu pane. Mezzus paschidu est su cane De su Barone, in zittade, S'est de cudda calidade Chi in falda solent portare. 28. Timende chi si reforment Disordines tantu mannos, Cun manizzos et ingannos Sas Cortes han impedidu; Et isperdere han cherfidu Sos patrizios pius zelantes, Nende chi fint petulantes Et contra sa monarchia 29. Ai cuddos ch’in favore De sa patria han peroradu, Chi sa ispada hana ogadu Pro sa causa comune, O a su tuju sa fune Cheriant ponner meschinos. O comente a Giacobinos Los cheriant massacrare. 30. Però su chelu hat difesu Sos bonos visibilmente, Atterradu bat su potente, Ei s’umile esaltadu, Deus, chi s’est declaradu Pro custa patria nostra, De ogn’insidia bostra Isse nos hat a salvare. 31. Perfidu feudatariu! Pro interesse privadu Protettore declaradu Ses de su piemontesu. Cun issu ti fist intesu Cun meda fazilidade: Isse papada in zittade E tue in bidda a porfia. 32. Fit pro sos piemontesos Sa Sardigna una cucagna; Che in sas Indias s 'Ispagna Issos s 'incontrant inoghe; Nos alzaiat sa oghe Finzas unu camareri, O plebeu o cavaglieri Si deviat umiliare... 33. Issos dae custa terra Ch’hana ogadu migliones, Beniant senza calzones E si nd’handaiant gallonados; Mai ch’esserent istados Chi ch’hana postu su fogu Malaittu cuddu logu Chi criat tale zenìa 34. Issos inoghe incontr’na Vantaggiosos imeneos, Pro issos fint sos impleos, Pro issos sint sos onores, Sas dignidades mazores De cheia, toga e ispada: Et a su sardu restada Una fune a s’impiccare! 35. Sos disculos nos mand’na Pro castigu e curressione, Cun paga e cun pensione Cun impleu e cun patente; In Moscovia tale zente Si mandat a sa Siberia Pro chi morzat de miseria, Però non pro guvernare 36. Intantu in s’insula nostra Numerosa gioventude De talentu e de virtude Oz’osa la lass’na: E si algun ‘nd’imple’na Chircaiant su pius tontu Pro chi lis torrat a contu cun zente zega a trattare. 37. Si in impleos subalternos Algunu sardu avanz’na, In regalos non bastada Su mesu de su salariu, Mandare fit nezessariu Caddos de casta a Turinu Et bonas cassas de binu, Cannonau e malvasia. 38. De dare a su piemontesu Sa prata nostra ei s'oro Est de su guvernu insoro Massimu fundamentale, Su regnu andet bene o male No lis importat niente, Antis creen incumbeniente Lassarelu prosperare. 39. S'isula hat arruinadu Custa razza de bastardos; Sos privilegios sardos Issos nos hana leadu, Dae sos archivios furadu Nos hana sas mezzus pezzas Et che iscritturas bezzas Las hana fattas bruiare. 40. De custu flagellu, in parte, Deus nos hat liberadu. Sos sardos ch'hana ogadu Custu dannosu inimigu, E tue li ses amigu, O sardu barone indignu, E tue ses in s'impignu De 'nde lu fagher torrare 41. Pro custu, iscaradamente, Preigas pro su Piemonte, Falzu chi portas in fronte Su marcu de traitore; Fizzas tuas tant'honore Faghent a su furisteri, Mancari siat basseri Bastat chi sardu no siat. 42. S'accas 'andas a Turinu Inie basare des A su minustru sos pes E a atter su... giù m 'intendes; Pro ottenner su chi pretendes Bendes sa patria tua, E procuras forsis a cua Sos sardos iscreditare 43. Sa buscia lassas inie, Et in premiu 'nde torras Una rughitta in pettorra Una giae in su traseri; Pro fagher su quarteri Sa domo has arruinodu, E titolu has acchistadu De traitore e ispia. 44. Su chelu non faghet sempre Sa malissia triunfare, Su mundu det reformare Sas cosas ch 'andana male, Su sistema feudale Non podet durare meda? Custu bender pro moneda Sos pobulos det sensare. 45. S'homine chi s 'impostura Haiat già degradadu Paret chi a s'antigu gradu Alzare cherfat de nou; Paret chi su rangu sou Pretendat s'humanidade; Sardos mios, ischidade E sighide custa ghia. 46. Custa, pobulos, est s'hora D'estirpare sos abusos! A terra sos malos usos, A terra su dispotismu; Gherra, gherra a s'egoismu, Et gherra a sos oppressores; Custos tirannos minores Est prezisu humiliare. 47. Si no, chalchi die a mossu Bo 'nde segade' su didu. Como ch'est su filu ordidu A bois toccat a tessere, Mizzi chi poi det essere Tardu s 'arrepentimentu; Cando si tenet su bentu Est prezisu bentulare.

SU PATRIOTTU SARDU A SOS FEUDATARIOS [PROCURAD' E MODERARE] Ο ΣΑΡΔΟΣ ΠΑΤΡΙΩΤΗΣ ΕΙΣ ΤΟΥΣ ΦΕΟΥΔΑΡΧΟΥΣ ΠΡΟΣΕΧΕΤΕ ΝΑ ΜΕΤΡΙΑΣHΤΕ 1. Προσέχετε νὰ μετριάσητε, ὦ βαρόνοι, τὴν τυραννίαν, ἀλλιῶς, διὰ τὴν ζωή μου, θὰ πᾶτε κατωχώρι! Κηρύσσεται ὁ πόλεμος κατὰ τῆς αὐθάδειας καὶ ἀρχίζει ὁ λαός νὰ χάσῃ τὴν ὑπομονήν. 2. Προσέχετε, ποὺ ἀνάβεται κατ' ἐσᾶς ἡ φωτιά, προσέχετε, ποὺ δὲν εἶναι παιχνίδιον ἀλλὰ πράγμα καὶ ἀπειλὴ θυέλλας. Ὦ ἄνθρωποι ἀπερίσκεπτοι, ἀκούστε τὴν φωνήν μου. 3. Πάψτε νὰ σπηρουνίσητε τὸ ἄλογον το πτωχόν, ἀλλιῶς μέσα 'ς τὸν δρόμον θὰ ἀφηνιάσῃ ἐπὶ τέλους. Προσέχετε, ποὺ κουρασμένον δὲν τὸ ἀντέχει πιά, καὶ τελικὰ θὰ ῥίξῃ ἀνάποδα τὸν καβαλάρη. 4. Ὁ λαὸς ποὺ εἶχε πέσει εἰς βαθὺν λήθαργον, ἐξύπνησε ἐπὶ τέλους καὶ βλέπει τὰ δεσμά του καὶ πληρώνει τώρα τὴν παλαιάν του νωχέλειαν. Φέουδον, ἐχτρικὸς νόμος πάσης καλῆς φιλοσοφίας. 5. Ὡς ἂν νὰ εἶναι ἀμπέλια ἢ κάμποι ἢ χωράφια ἐπούλησαν τὰ χωριά δωρεὰν ἢ εὐτελῶς, ὡς ἂν εἶναι πράγματι κοπάδια προβάτων ἐπούλησαν ἄνθρωπους καὶ γυναῖκες μὲ τὰ παιδιά των. 6. Δι' ὀλίγων χιλιάδων φράγκων καὶ ἐνίοτε δι' οὐδενός ζοῦνε 'ς τὴν σκλαβιά τόσον πολλοὶ πληθυσμοί καὶ χιλιάδες ἀνθρώπων τοῦ τυράννου 'ναι σκλάβοι. Τὸ ἀνθρώπινον εἶδος το πτωχόν, καὶ πτωχός ὁ Σάρδος λαός! 7. Δέκα ἢ δώδεκα οἰκογένειαι διένειμαν τὴν Σαρδηνίαν καὶ ἀναξίῳ τρόπῳ ἐκυριεύσαν αὐτήν, διένειμαν τὰ χωριά 'ς τὴν σκοτεινὴν αρχαιότητα, μὰ 'ς τὴν σημερινὴν ἐποχήν ὄλα θὰ τὰ ἐπανορθώσωμε. 8. Γεννιέται ὁ Σάρδος ὑποταγμένος εἰς χιλιάδες ὑποχρεώσεων, εἰσφορὰς καὶ φόρους πρέπει νὰ τους πληρώσει 'ς τὸν ἀφέντη εἰς ζωικὸν καὶ σίτον, εἰς χρήματα καὶ εἰς εἶδος καὶ πληρώνει διὰ βοσκήν καὶ διὰ καλλιέργειαν γῆς. 9. Πολὺν χρόνον πρὶν ὑράρξωσι τὰ φέουδα, ὑπῆρχαν τὰ χωριά καὶ αὐτὰ ἐκτῶντο τὰ δάση καὶ τοὺς κάμπους. Πῶς ἐσᾶς, ὦ βαρόνοι, ἐπερνοῦσε ἡ ἰδιοκτησία; Αὐτὸς ποὺ σᾶς ἔδωκέ την δὲν ἠδύνατο νὰ σᾶς δώσῃ. 10. Εἶναι ἀδιανόητον ποὺ παραιτήθη ὁ πτωχός ἀπὸ τὴν ἰδιοκτησίαν του. Συνεπῶς εἶναι ὁ τίτλος παράνομη οἰκειοποίησις, καὶ οἱ χωριάτες ἔχουσι τὸ δίκαιον ν' ἀντιτίθενται. 11. 'ς Τὴν ἀρχὴν τουλάχιστον φόρους ἀπαιτούσατ' εὐτελεῖς, ἀλλ' ἔπειτα τους ἔχετε αὐξήσει ἡμέραν μεθ' ἡμέρας ὥστε μὲ τὴν αὔξησίν των ἐγίνατε παραπλούσιοι, καὶ μὲ σπατάλην χρήματος πᾶσαν οἰκονομίαν ἀμελούσατε. 12. Εἶναι ἀνώφελον νὰ ὁμιλεῖτε δι' ἰδιοκτησίαν παλαιᾶς ἐποχῆς ἀπειλοῦντες φυλακήν ποινὰς καὶ τιμωρίαν, δεσμὰ καὶ ἀλυσίδες. Τοὺς πτωχοὺς ἀγενεῖς τους ἐξαναγκάσατε νὰ πληρώσωσι ὑπέρογκους φόρους. 13. Ἄν τουλάχιστον τὰ χρήματά σας τα χρησιμοποιήσητε ὑπὲρ τῆς δικαιοσύνης καὶ νὰ τιμωρεῖτε τὴν μοχθηρίαν των κακοποιῶν τοῦ τόπου! Οὔτω, τουλάχιστον, οἱ τίμιοι θὰ εἶχαν παρηγορίαν καὶ θὰ δυνηθοῦν νὰ πᾶνε καὶ 'ρθοῦνε ἥσυχοι 'ς τὸν δρόμον. 14. Αὐτὸς εἶναι ὁ σκοπός ποὺ μόνον τὸν ἔχουν οἱ φόροι νὰ ζοῦμε ἥσυχοι καὶ ἀσφαλεῖς ὑπὸ τοῦ νόμου ἀλλ' αὐτὸ μᾶς στεράει ὁ βάρονος διὰ φιλαργυρίας. 'ς Τὰ ἔξοδα ὑπὲρ τῆς δικαιοσύνης μόνον κάνει οἰκονομίαν. 15. Ὁ πρῶτος ποὺ παρουσιάζεται ἐκλέγεται λειτουργός, ἂς πράξει ἄσχημα ὡραῖα, ἀρκεῖ νὰ μὴν ἀπαιτήσῃ μισθόν· ἐπίτροπος ἢ συμβολαιογράφος, ὑπερήτης ἢ λακκές, λευκὸς ἢ μαῦρος, εἶναι ἀρμόδιος νὰ κυβερνᾶ. 16. Ἀρκεῖ ν' ἀγωνίζεται γιὰ ν' αὐξήσῃ τὸ εἰσόδημα, ἀρκεῖ νὰ γεμίσῃ τὸν σάκκον τοῦ ἀφέντη, νὰ βοηθήσῃ τὸν ἐπικεφαλήν, νὰ εἰσπράξῃ ταχέως, κι ἂν ὑπάρξωσι ἀπειθεῖς νὰ τους βάλῃ ἐνέχυρον. 17. Ὡς ἂν εἶναι ὁ φέουδαρχος ἐνίοτε ὁ παππᾶς κυβερνᾶ, μὲ τὰ χωριά 'ς ἕνα χέρι καὶ τὴν ἄδεια 'ς τὸ ἄλλο. Φέουδαρχε, σκέψου ποὺ δὲν ἔχεις τοὺς ὑποτελεῖς μόνον διὰ ν' αὐξήσῃς τὰ χρήματά σου, μόνον διὰ νὰ τους γδάρῃς. 18. Τὴν περιουσίαν και τὴν ζωήν διὰ νὰ προασπίσῃ, ὁ χωριάτης πρέπει νὰ μένῃ νύκτα καὶ ἡμέραν μὲ τ' ἄρματα 'ς τὰ χέρια· ἀφοῦ ἔτσι ἔχουν τὰ πράγματα, διότι νὰ πληρώσωσ' τόσας φοράς ; ἐπειδὴ δὲν ἀποδίδουν ὀφελόν εἶναι τρέλα νὰ τας πληρώσωσι. 19. Ἐάν ὁ βάρονος μὴν ἐκπληρώσῃ τὰ καθήκοντά του πρὸς ἐσένα, δὲν ἔχεις, ὑποτελά, καθήκοντα πρὸς αὐτόν· αἱ φοραὶ, τὰς ὁποίας σοῦ ἀπέσπασε μὲ τὸν χρόνον εἶναι χρήματα κλεμμένα καὶ πρέπει νὰ σοῦ τα ἐπιστρέψῃ. 20. Τὰ εἰσοδήματα τοῦ χρησιμεύουσι μόνον νὰ συντηρεῖ ἐρωμένας, δι' ἀμάξας και στολάς, δι' ἀνώφελας ὑπηρεσίας, νὰ τρέφῃ τὰ βίτσια του, νὰ παίζῃ μπασέτα καὶ νὰ ἐξεσπάσῃ ἐκτὸς τοῦ οἴκου τὰς ὀρέξεις του. 21. Καὶ νὰ ἔχῃ εἴκοσι εἰδῶν ἐδέσματα ἔτοιμα 'ς τὸ τραπέζιον, νὰ δύνηται ἡ μαρκησία να ὑπάγῃ πάντα μὲ τὸ ὄχημα, μὲ σφικτὰ ὑποδήματα ἡ καημένη κουτσαίνει, θίγουσ' αἱ πέτραι παρὰ πολύ, δὲ δύναται νὰ βαδίσῃ. 22. Μόνον νὰ φέρῃ γράμμα ὁ υποτελής ὁ καημένος κάνει ἡμερῶν δρόμον ἀμισθωτός μὲ τὰ πόδια, ξυπόλητος, ἡμιγυμνός κακοκαιρίᾳ ἐκτεθειμένος, καὶ ὅμως ὑπομένει καὶ ἀμίλητος σιωπᾶ. 23. Ἰδοῦ σὲ τί χρησιμεύει ὁ ἵδρως τῶν πτωχῶν! Τόσην ἀδικίαν, Κύριε, πῶς δύνασαι νὰ φέρῃς ; ᾮ θεῖα Δικαιοσύνη, ἐπανόρθωσε τὰ πράγματα, ῥόδα ἐκ τῶν ἀγκαθιῶν ἐσὺ μόνον δύνασαι νὰ γεννήσῃς. 24. ᾮ πτωχοὶ τῶν χωριῶν, δουλεύετε καὶ δουλεύετε νὰ συντηρεῖτε 'ς τὴν πόλιν τόσους ὡραίους ἵππους, ἐσᾶς ἄχυρον ἀφήνουν κι αὐτοὶ παίρνουν τὸν σῖτον καὶ σκέπτονται βράδυ πρωί μόνον πῶς νὰ πλουτίσωσι. 25. Ὁ κύριος ὁ Φεουδάρχος ἐξυπνᾶ 'ς τὲς ἕνδεκα· ἀπ' τὸ κρεββάτι 'ς τὸ τραπέζιον, ἀπ' τὸ τραπέζιον 'ς τὸν τζόγον κι ἔπειτα νὰ διασκεδάσῃ μὲ τὰς ἐρωμένας του κι ἔπειτα ὡς τὴν δύσιν θέατρον, χοροὶ, χαρά. 26. Πόσον διαφορετικῶς περνᾶ τὸν καιρὸν ὁ ὑποτελής! Πρὶν τῆς αὐγῆς εἶναι ἤδη 'ς τοὺς κάμπους. Φυσᾶ ἤ χιονίζει 'ς τὰ ὄρη, καίει ὁ ἥλιος 'ς τὴν πεδιάδα, καὶ πῶς δύναται ὁ καημένος νὰ ἀντέξῃ τόσον ἐπὶ μακρόν; 27. Μὲ σκαπάνην καὶ ἄροτρον ἀγωνίζεται ὅλην τὴν ἡμέραν καὶ γύρῳ εἰς τὸ μεσημέριον μόνον τρέφεται μετ' ἄρτον. Καλύτερα τρώγει ὁ σκύλος τοῦ βαρόνου εἰς τὴν πόλιν, ἐὰν αὐτὸς εἶναι τοῦ εἴδους ποὺ τὸν φέρνουνε 'ς τὴν τσέπη. 28. Φοβουμένη μὴ πέσωσι ταραχαὶ τόσον μεγάλαι μὲ σκευωρίας καὶ δόλον ἐπέμβηκε ἡ Αὐλή καὶ ἐσκόρπισε καὶ διέλυσε τοὺς ἐπιμελεστάτους πατρίκιους λέγουσα ὄτι ἦσαν αὐθάδεις καὶ ἀντετίθεντο τὴν μοναρχίαν. 29. Εἰς τοὺς ἀγωνισθέντες ὑπὲρ τῆς πατρίδος, εἰς τοὺς τὰ ὅπλα λαβόντες ὑπὲρ τοῦ κοινοῦ ἀγῶνος ἤ θελειὰν εἰς τὸ λαιμόν ἠθέλανε νὰ βάλωσι, ἤ ὡσὰν Ἰακωβινούς ἤθελαν νὰ τους σφάξωσι. 30. Ἀλλ' ἐπροστάτευσε ὁ Θεός τοὺς καλοὺς φανερῶς, γκρέμισε τοὺς ἰσχυρούς κι ἀνέβαλε τοὺς πτωχούς. Ἐδηλώθη ὁ Θεός ὑπὲρ τῆς πατρίδος μας κι ἀπὸ πᾶσαν ἀπειλήν θὰ μᾶς σώσῃ. 31. Δόλιε φέουδαρχε! Ὑπὲρ ἰδιωτικοῦ κέρδους ἀνοικτὸς προστάτης εἶσαι τῶν Πιεμοντέζων· μ' αὐτοὺς συνεφώνησες εὐκόλως μάλιστα, αὐτοὶ τρῶνε 'ς τὴν πόλιν κι ἐσὺ 'ς τὰ χωριά. 32. Ἡ Σαρδηνία δι' αὐτούς ἦσαν γῆ τῆς ἐπαγγελίας· ὡσάν ἡ Ἱσπανία 'ς τὰς Ἰνδίας μένανε 'δῶ οἱ Πιεμοντέζοι. Ἀκόμα κι ὁ ὑπηρέτης διῷκει μᾶς διὰ τῆς ῥάβδου, εἴτε χωριάτης, εἴτ' ἄρχων ἔπρεπ' ὁ Σάρδος νὰ ὑπακούσῃ. 33. Ἀπὀ τὴν γῆν μας ἔκλεψαν ἑκατομμύρια, ἦρχοντο γυμνοί καὶ ἔφευγαν πλούσιοι. Εἴθε νὰ μὴν ἦρχοντο ποτέ, γιατὶ μᾶς ἔκαψαν ὅλα! Καταραμένη νά' ναι ἡ χῶρα ποὺ τέτοιαν γενιὰν γεννᾶ. 34. Αὐτοὶ ἔκαμαν ἐδῶ συμφέροντα προξενιά, δι' αὐτούς αἱ εργασίαι, δι' αὐτούς αἱ τιμαί καὶ τὰ ὑψηλότατα ἀξιώματα ἐκκλησιαστικά, δικαστικά, στρατιωτικά· καὶ εἰς τὸν Σάρδον μόνον ἔμεινε τὸ σκοινὶ νὰ κρεμασθῇ. 35. Μᾶς ἔστειλαν τοὺς χειρότερους διὰ τιμωρίας καὶ ποινῆς, μὲ μισθὸν καὶ σύνταξιν, μὲ λειτούργημα καὶ ἄδειαν. Εἰς τὴν Μοσκόβαν τέτοιους τοὺς στέλνουν 'ς τὴν Σιβηρίαν, ἀλλὰ νὰ πεθάνουν εἰς πενίαν, ὄχι νὰ κυβερνᾶνε. 36. Καὶ εἰς τὴν νῆσον μας ἀρκετοὺς νέους προικισμένους μὲ πολλὰ και μεγάλα χαρίσματα τοὺς ἀφήνανε εἰς τὴν ἀεργίαν, καὶ ἐὰν κάποιους ἀπησχολοῦντο τότ' ἐζητοῦντο τοὺς ἠλίθιους διότι σ' αὐτοὺς τους συνέφερε νὰ διαθέτουν βλακώδεις. 37. Ἐὰν, εἰς ὑποτακτικὰς ἐργασίας, κάποιος Σάρδος ἔκανε προόδους, νὰ κάνῃ δῶρα δὲ τοῦ ἦσαν ἀρκετόν νὰ ἐξοδέψῃ τὸ ἥμισυ τοῦ μισθοῦ του. Εἴχαμεν νὰ στείλωμεν ἵππους ράτσας εἰς Τορίνον καὶ κιβώτια ἐξαιρετικοῦ οἴνου, Καννονάου καὶ Μαλβαζίας. 38. Νὰ διαβεβαιωθῶσι εἰς τοὺς Πιεμοντέζους ὁ ἄργυρος καὶ ὁ χρυσός μας, εἶναι τῆς κυβερνέσεως των ἡ ἀρχή ἡ κανονική. Τὸ βασιλεῖον τῆς Σαρδηνίας δὲ τους ἐνδιαφέρει τίποτα, καὶ μάλιστα, πιστεύουσι ὅτι δὲν πρέπει νὰ εὐημερᾶ. 39. Τῆν νῆσον κατέστρεψαν οἱ νόθοι αὐτοί, καὶ μᾶς ἤρπασαν τὰ προνόμια ποὺ εἴχαμεν, ἐκ τῶν ἀρχείων ἔκλεψαν τὰ σημαντικότατα μας ἔγγραφα καὶ ὡς ἀνώφελα γραπτά τὰ παρέδωσαν εἰς τὰς φλόγας. 40. Ὁ Θεός ἐν μέρει μᾶς ἐλευθέρωσε ἀπὸ τούτην τὴν συμφοράν, οἱ Σάρδοι ἐδίωξαν αὐτόν τὸν μισητὸν ἐχθρόν. Καὶ σὺ εἶσαι ὁ φίλος του, ἀνάξιε Σάρδε βαρόνε, καὶ ἀγωνίζεσαι νὰ κάνῃς νὰ ἐπιστρέψῃ! 41. Δι' αὐτὸ ἀναιδῶς μάλιστα παρακαλεῖς τὸν Πιεμοντέζον. Ὑποκριτή σημαδεμένε τῆς προδοσίας τῷ στίγματι! Τόσον πολὺ αἱ θυγατέρες σου τιμᾶν τόν ξένον ὥστε καὶ νἆναι λουτροπλυντῆρ ἀρκεῖ νὰ μὴν εἶναι Σάρδος. 42. Ἐὰν ὑπάγῃς εἰς τὸν Τορῖνον, ἐκεῖ πρέπει νὰ φιλεῖς τοῦ ὑπουργοῦ τὰ πόδια, κι ἄλλων τὸν πρωκτόν. Ν' ἀποκτήσῃς ὅ,τι θέλεις πωλεῖς τὴν πατρίδα σου κι ἴσως προσπαθήσῃς κρυφῶς τοὺς Σάρδους νὰ 'ξωφλήσῃς. 43. Ἐκεῖ ἄφησες τὰ χρήματά σου και ἐπέστρεψες μὲ σταυρόν ὡς παράσημον ἐπὶ τοῦ στήθους, καὶ μὶα κλεῖδα 'ς τὸν πισινόν. Διὰ νὰ κτίσῃς τὸν στρατῶνα τὸν οἶκον κατέστρεψες καὶ ἐκέρδισες τὸν τίτλον κατασκόπου καὶ προδότου. 44. Ἀλλ'ὁ οὐρανὸς δὲν αφήνει πάντα τὸ κακὸν νὰ θριαμβέψῃ· πρέπ' ὁ κόσμος τὰ πράγματα νὰ ἐπανορθώσῃ ἃν ἄδικα. Αδύνατον νὰ διαρκεῖ αὐτή ἡ φεουδαρχία, βεβαίως θὰ τελέσῃ τῶν λαῶν ἡ πώλησις. 45. Ὁ ἄνθρωπος ποὺ τὸ ψεῦδος τὸν εἶχε ταπεινώσει φαίνεται ὡς παλαιάν ἀξιοπρέπειαν ἐπανακτεῖ, καὶ ὡς πάλιν διεκδικεῖ τὴν θέσιν του 'ς τὴν κοινωνίαν. Ὦ Σάρδοι μου, ἐξυπνᾶτε αὐτῇ τῇ ὁδηγίᾳ! 46. ᾮ λαοί, ἔφθασε ἡ ὧρα τὴν ἀδικίαν ν' ἀφαιροῦμεν! Κάτω ἡ κακοηθία, κάτω οἱ δεσπόται! Πόλεμον εἰς τὸν ἐγωισμόν, πόλεμον εἰς τοὺς τύραννους! Τούτους τοὺς ἀνίκανους πρέπει νὰ ταπεινώσωμεν. 47. Ἀλλιῶς, μίαν ἡμέραν θὰ δαγκώσητε τὰ χέρια σας, νῦν ποὺ ἔχετε τὸ ἐξύφασμα χρειάζεσθε νὰ ὑφαίνητε. Προσέχετε νὰ μὴν γίνῃ άργά ἡ μεταμέλεια, ὅταν καλὸς ἔλθῃ ἄνεμος πρέπει νὰ ἀλωνίσωμεν.